حافظیه شیراز | همه چیز درباره آرامگاه حافظ

خواجه شمس الدین محمد معروف به حافظ شیرازی از سخنوران نامی جهان به شمار می‌رود‌. این شاعر قرن هشتم غزل‌هایی سروده که تا به امروز زبانزد خاص و عام هستند. بنابراین آرامگاه این شاعر بزرگ که در شیراز قرار گرفته، یکی از جاذبه‌های گردشگری به حساب می‌آید. این آرامگاه نه تنها برای ایرانیان، بلکه گردشگران خارجی اهمیت فراوانی دارد و هر ساله افراد بسیار زیادی از این آرامگاه دیدن می‌کنند. بنابراین شناختن و کسب اطلاعات بیشتر درباره این مکان ارزشمند برای کسانی که به حافظ ارادت خاصی دارند خالی از لطف نخواهد بود. در ادامه در هتل سازی دریا بیشتر به معرفی حافظیه شیراز پرداخته می‌شود.

آرامگاه حافظ کجاست؟

آرامگاه حافظ در استان فارس و شهر شیراز قرار گرفته است. این آرامگاه به احترام و بزرگی نام این شاعر بزرگ حافظیه لقب گرفته است. قبر حافظ در واقع در یک مجموعه قبرستانی است که در جنوب دروازه قرآن، در حاشیه شمالی شیراز و در ابتدای خیابان گلستان که قبلاً به خیابان خرابات معروف بود، قرار گرفته است. حافظیه تنها شامل آرامگاه حافظ نمی‌شود و جاهای دیدنی آن با معماری زیبا و فضای سبز بسیار دیدنی هستند. این آرامگاه در سال 1354 به دستور وزارت فرهنگ و هنر در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است‌. 

تاریخچه حافظیه

از قدیم منطقه‌ای در شمال شهر شیراز، از ساحل شمالی رودخانه خرم‌دره در شمال دروازه اصفهان فعلی شروع و تا دامنه کوه چهل مقام امتداد پیدا کرده بود. مردم این منطقه را مقدس می‌دانسته و با گذاشتن نام مصلا بر روی آن رسوماتی مانند نماز جماعت، نماز عید فطر و قربان را در این مکان خوش آب و هوا به جا می‌آوردند. هم‌چنین مردگان خود را در قسمتی از این مصلا به خاک سپرده‌اند. به طوری که قسمتی از آن به گورستان عمومی تبدیل شد.
قبر حافظ در قسمت شمالی این دشت قرار دارد. مقبره‌ی حافظ و اطراف آن به تکیه حافظ معروف بوده است. اولین بار اوحَدی بَلْیانی، نام حافظیه را بر روی این منطقه گذاشت و بعدها در رستمُ‌التَّواریخ اثر رستمُ‌الْحُکَما نام حافظیه برده شده است. این آرامگاه بارها توسط حاکمان تیموری، صفوی، افشار و زند بازسازی و مرمت شد. 

 

معمار آرامگاه حافظ

در این بخش به سوال آرامگاه حافظ اثر کیست، پاسخ داده می‌شود. اولین عمارت گنبدی بر روی قبر حافظ بعد از 65 سال از مرگ او توسط وزیر میرزا ابوالقاسم گورکانی، حاکم فارس ساخته شد. سپس در ابتدای قرن یازدهم این آرامگاه مرمت شد. تعمیراتی نیز در زمان نادرشاه افشار روی این مقبره صورت گرفت.

با این حال اساسی‌ترین تغییرات توسط کریم‌خان زند انجام شد و کریم‌خان زند اولین کسی بود که دستور داد بر روی قبر حافظ، سنگی مرمرین قرار دهند. مقبره‌ای که امروز در حافظیه دیده می‌شود، با دستور رضا شاه به علی‌اصغر حکمت، وزیر آموزش و پرورش وقت ساخته شد.
آندره گدار فرانسوی ایران شناس و مدیر کل باستان‌شناسی کشور، طرح اولیه این گنبد را ارائه کرد. این پروژه به علی ریاضی، معاون آموزش و پرورش کشور سپرده شد و علی سامی سرپرستی آن را برعهده گرفت. طبق نقشه طراحی شده توسط آندره گدار به  دنبال چهار ستون ساخته شده در زمان زندیه، ستون‌های دیگری به دو طرف امتداد یافت و آرامگاه حافظ به دو بخش باغ در جنوب و آرامگاه در شمال تالار تبدیل شد. 

 

همچنین بخوانید: راهنمای سفر ارزان به شیراز

 

بخش های مختلف حافظیه شیراز

مجموعه حافظیه دو هکتار مساحت دارد و به دو صحن شمالی و جنوبی تقسیم شده‌ است. بین این دو بخش یک تالار 56 متری با کمک 20 ستون‌ به ارتفاع 5 متر علم شده که آن‌ها را از هم جدا می‌کند. آرامگاه حافظ شیرازی در شمال این تالار قرار گرفته است. این مجموعه را به دو قسمت شرقی و غربی نیز می‌توان تقسیم کرد. قسمت شرقی مخصوص آرامگاه خاندان معدل است و قسمت غربی آن به خاندان اقوام تعلق دارد.

در سمت راست حیاط شمالی، یک با 14 طاق‌نما دیده می‌شود که بعد از خراب شدن مقبره و خانه‌های این محوطه به کوشش میراث فرهنگی به بخش شرقی آرامگاه اضافه شدند. نسبت به شرق این مجموعه، قسمت غرب آن قبرهای بیشتری دارد. این قبرها معمولا به شعرا و عرفای دوره‌های مختلف تعلق دارد. در گذشته دسترسی به بخش‌های شرقی و غربی مجموعه محدود شده بود اما امروزه این بخش‌ها برای بازدید عموم مردم باز شده‌اند.
علاوه بر این‌ها بخش شمالی که آرامگاه حافظ در آن قرار دارد، از نظر نمادشناسی نماد دنیای ملکوت است. در این قسمت هشت درب خروج و ورود تعبیه شده و هم‌چنین هشت ستون وجود دارد که گنبد مسی مقبره حافظ روی آن‌ها قرار گرفته است. این معماری نمادی از هشت درب بهشت نشان می‌دهد. برعکس این قسمت بخش جنوبی بیشتر نماد مادی دارد. هرچه از قسمت‌های جنوبی یعنی مادی دور می‌شوید از بندهای نفسانی و هوی و هوس آزادی پیدا می‌کنید. با رسیدن به قسمت‌های شمالی و بالا رفتن از ایوان انگار به معراج الهی می‌رسید. نمای بیرونی گنبد مقبره، نمادی از آسمان به حساب می‌آید و شکلی شبیه به کلاه درویشان ترک دارد. دیدن تمام قسمت‌ها و ثبت عکس آرامگاه حافظ برای همه‌ی گردشگران لذت‌بخش خواهد بود.

درباره سنگ مزار حافظ

صحن شمالی حافظیه ابعادی 50 در 60 داشته و در گذشته به عنوان قبرستان عمومی شناخته می‌شد. در وسط این صحن قبر خواجه حافظ شیرازی قرار گرفته است. قبر او با کمک 5 پله یک متر از کف صحن مرتفع‌تر شده و در بلندی قرار دارد. گنبد مسی بالای قبر با 8 ستون یک پارچه به ارتفاع 5 متر، با ارتفاع 10 متر ساخته شده است. سقف گنبد را کاشی‌های رنگین معرق تزیین کرده‌اند و سطح خارجی آن را ورقه‌های مس، ترک ترکی، مانند کلاه درویشان و قلندران پوشانده‌اند. روی کاشی‌ها با خط ثلث ابیاتی از حافظ نوشته شده است. روی این کتیبه‌ها غزلی زیبا از حافظ با این مطلع نقش بسته است:

حجاب چهره جان می‌شود غبار تنم
خوشا دمی که از این چهره پرده افکنم
قبر خواجه حافظ شیرازی با دستور کریم خان زند از مرمر ساخته شد و سپس دو نمونه از غزل‌های حافظ به خط نستعلیق كه توسط حاج آقاسی بیگ افشار آذربایجانی نوشته شده بود، بر روی آن حجاری كردند كه این سنگ هنوز هم بر روی قبر قرار دارد.
ابعاد این سنگ اندازه‌ای 40 در 80 در 266 سانتی‌متر دارد. در بالای کتیبه سنگی و میان ترنجی عبارت انت الباقی و كل شی هالك، نوشته شده است. در زیر این عبارت غزلی 12 سطری با مطلع زیراز حافظ نوشته شده:
مژده وصل تو كو كز سر جان برخیزم
طایر قدسم و از دام جهان برخیزم
دور آن نیز غزلی با مطلع:
ای دل غلام شاه جهان باش و شاه باش
پیوسته در حمایت لطف اله باش
وجود دارد. در دو گوشه بالای سنگ دو مصرع برجا مانده: 
بر سر تربت ما چون گذری همت خواه
كه زیارتگه رندان جهان خواهد بود
گوشه‌های پایینی نیز به مصرعی مزین شده‌اند:
چراغ اهل معنی خواجه حافظ
بجو تاریخش از خاك مصلی
خاک مصلی به ابجد تاریخ وفات خواجه حافظ شیرازی را بیان می‌کند‌.

جمع بندی 

هنگام سفر به شیراز یکی از مکان‌هایی که همه‌ی گردشگران قصد دیدار از آن را دارند، آرامگاه حافظ است‌. حافظیه که یک مجموعه شامل آرامگاه حافظ و قبرستان‌های عمومی می‌شود، با باغ‌های سرسبز و معماری‌های چشمگیر دیده می‌شود. بنای گنبدی فعلی و سنگ قبر خواجه تاریخچه‌ای مفصل دارد و در هر جای این آرامگاه غزلی زیبا از حافظ حک شده است‌. سالیانه افراد زیادی از داخل و خارج از کشور خواهان بازدید از آرامگاه حافظ در استان فارس هستند و به همین دلیل به این استان سفر می‌کنند. شیراز از شهرهای گردشگری ایران به حساب می‌آید.

سوالات متداول

1-    آرامگاه حافظ در کدام استان است؟ آرامگاه حافظ در استان فارس قرار گرفته است.
2-    آرامگاه حافظ در کجای شیراز است؟ حافظیه در حاشیهٔ شمالی شیراز و در ابتدای خیابان گلستان قرار دارد.
3-    نام آرامگاه حافظ چیست؟ حافظیه 
4-    آرامگاه حافظ در چه سالی ساخته شد؟ در سال ۸۵۶ ه‍.ق/۱۴۵۲ م و حدود شصت‌وپنج سال پس از درگذشت حافظ، به دستورفرماندار تیموری فارس ساخته شد‌.
5-    آرامگاه حافظ چند ستون دارد؟ ۸ ستون دارد‌.
6-    آرامگاه حافظ نماد چیست؟ بخشی جنوبی نماد مادی است و بخش شمالی آن نمادی از دنیای ملکوت دارد. ۸ درب خروج و ورود هم معنای ۸ درب بهشت را داشته و گنبد آن نمادی از آسمان است.
7-    ساعت کار حافظیه شیراز چگونه است؟ شروع ساعت کاری از 8 و پایان آن ساعت 22 است.
8-    آیا حافظیه جمعه ها باز است؟ بله 
9-    آیا خرید اینترنتی بلیط حافظیه ممکن است؟ به دلیل ازدحام گردشگران امکان خرید اینترنتی بلیط حافظیه وجود دارد.